24 Mart Dünya Tüberküloz Günü
Robert Koch tarafından Mycobacterium tuberculosis basilinin keşfedildiği 24 Mart 1882 gününe ithafen belirlenen gün boyunca, düzenlenecek etkinliklerle tüberküloz hastalığının sağlık, sosyal ve ekonomik yıkıcı sonuçlarına dikkat çekiliyor ve kamuoyunun hastalık hakkındaki farkındalığının artırılması amaçlanıyor.
Bilindiği gibi tüberküloz hava yolu ile bulaşan, akciğerler başta olmak üzere tüm doku ve organları (kemik, deri, göz gibi) tutabilen, tedavisi çoklu ilaçlarla yapılabilen ve tedavi süresi 6-24 ay arasında değişen bulaşıcı bir hastalıktır. Hastayı, ailesini ve çevresini etkilemesi, uzun tedavi sürecinin yol açtığı tedavi uyumsuzluğu ve yıkıcı maliyetler sebebiyle biyopsikososyal bir hastalık olarak kabul edilmektedir.
Neredeyse insanlık tarihi kadar eski bir geçmişe sahip olan tüberküloz hastalığı, tarih boyunca zengin-fakir, köylü-kentli ayırımı yapmaksızın toplumun her kesimini kırmıştır. Robert Koch tarafından Mycobacterium tuberculosis basilinin keşfedilmesinden itibaren hastalık ile mücadelede önemli aşamalar kaydedilmiş olmakla birlikte günümüzde de bulaşıcı hastalıklardan kaynaklanan ölüm sebepleri arasında ön sıralarda yer almaktadır.
Tüberküloz ile küresel mücadele kapsamında uygulanan etkin tanı ve tedavi programları sayesinde 2000-2022 yılları arasında 75 milyon hayat kurtarılmıştır. 2022 yılında, dünyada 10,6 milyon yeni tüberküloz hastası ortaya çıkmıştır ve 1,3 milyon kişi tüberküloz nedeniyle hayatını kaybetmiştir. Tüberküloz, bulaşıcı hastalıklardan kaynaklanan ölüm sebepleri arasında COVID-19 hastalığından sonra ikinci sırada yer almaktadır.
Dünya Sağlık Teşkilatı, 2024 yılı Dünya Tüberküloz Günü temasını “Evet, Tüberkülozu Bitirebiliriz!” olarak belirlemiş; bölgesel çatışmalar, diğer krizler ve sosyo-ekonomik problemlerle birleşen pandeminin tüberküloz ile mücadele yakalanan ilerlemeyi tersine çevirdiğine değinmiş; 2023 yılını milat olarak belirlemiş ve dünyaya, veremi durdurmak, kaybedilen zamanı ve ilerlemeyi yeniden kazanabilmek için küresel olarak harekete geçmeyi tavsiye etmiştir.
Bölgemizde meydana gelen çatışmalar, ülkemizi etkileyen kitlesel göçler, COVID-19 Pandemisi ve son olarak, yaşanan Kahramanmaraş Depremi yıllar boyunca başarıyla yürütülen tüberkülozla mücadele programımızı daha da önemli hale getirmiştir. Ülkemizde başarı ile yürütülen Ulusal Tüberküloz Kontrol Programı sayesinde hasta sayısında azalma gözlenmektedir. 2005 yılında 20.535 olan TB hasta sayısı 2022 yılında 9851’e düşmüştür.
Ülkemizde tüberkülozla ilgili tanı ve tedavi hizmetlerinin ücretsiz olması, tüberküloz hastalarının ilaçlarının Bakanlığımız tarafından temin edilerek ücretsiz olarak hastalara ve temaslılarına ulaştırılması, Doğrudan Gözetimli Tedavi (DGT) uygulaması ile hastalarımıza destek olunması, tedavi süresince işgücü kaybına uğrayan ve sosyal güçlükler yaşayan hastalarımıza aylık nakdi sosyal yardım verilmesi bunun en önemli güvencesidir.
Tüberküloz hastalığı gelişiminde riskli gruplar; 5 yaş altındaki çocuklar, yaşlılar, HIV enfeksiyonu olan kişiler, bağışıklığı baskılayan tedavi alan kişiler, silikoz, diabetes mellitus, kronik böbrek yetmezliği, lösemi, lenfoma ya da baş, boyun, akciğer kanseri olanlar, sigara içenler, ilaç bağımlılığı olanlar ya da alkol kullananlardır.
Tüberküloz bulaşının, hastalık gelişiminin önlenmesinde ve tüberküloz hastalığı ile mücadelede oldukça önemli kuralları şu şekilde sıralayabiliriz:
Bebeklere BCG aşısının zamanında yaptırılması,bireysel ve toplumsal hijyen kurallarına uyulması,öksürürken, aksırırken ağzın mendille veya kol ile kapatılması,sık sık ellerin yıkanması,ortamın sık sık havalandırılması,dengeli ve düzenli beslenme,sigara içilmemesi ve içilen yerde bulunulmaması;uzun süreli öksürük ya da tüberküloz hastası ile temas edilmesi durumunda, vakit kaybetmeden en yakın sağlık kuruluşuna müracaat edilmesi;tüberküloz hastası ve temaslılarının ilaçlarını zamanında, düzenli ve yeterli süre kullanmaları.
Geldiğimiz süreçte, politik bir kararlılıkla yürütülen Ulusal Tüberküloz Kontrol Programımızın nihai hedefi ‘VEREMSİZ BİR TÜRKİYE’
Uzm. Dr. Serhat Korkmaz
İl Sağlık Müdürü