Lepra (Cüzzam); tanısı kolay, erken tanı konduğunda önlenebilen ve tedavisi kesin bir hastalıktır.1876 yılında bulunan, verem basiline benzeyen Lepra basili, deri ve sinirleri tutarak belirtilerini gösterir. Hastaya geç tanı konulması ya da doğru tedavi uygulanmaması halinde el, ayak ve gözlerde bazı şekil bozuklukları ve sakatlıklar görülmesi muhtemeldir. Erken tanı konularak etkin tedavi uygulanan hastalarda ise herhangi bir sakatlık söz konusu olmamaktadır.
Kötü hayat şartları, temizlik şartlarında uygunsuzluk, iyi beslenememe Lepra hastalığının sevdiği şartlardır. Bu yüzden dünya üzerindeki geri kalmış ülkelerde yaşanan yoksulluk, açlık, nüfus yoğunluğunun yüksek olması, iç savaşlar ve bu sebeplerden dolayı yaşanan sürekli göçler basilin kökünün tamamen kazınmasını önlemektedir.
Lepra basiline karşı çoğu insanda doğal bir bağışıklık söz konusu olup, bu kişiler basili almış olsalar bile vücut dirençleri basili yok edeceği için hastalık gerçekleşmemektedir. Basil vücuda girdikten hemen sonra değil, 2-7 yıl sonra ilk hastalık belirtileri görülür. Kuluçka süresinin değişken ve uzun olması da tanı koymayı güçleştiren faktörlerdendir. Genellikle solunum yoluyla bulaşan basilin, uzun süre hasta kişi ile temas halinde olan kişilere ve ailede aktif basil çıkaran hasta kişi varsa, beraber yaşadığı çocuklara geçmesi ihtimali daha yüksektir.
Lepra; yol açtığı fonksiyon kayıpları, sosyal damgalanma ve dışlanma gibi etkileri nedeniyle özel bir sağlık problemidir. 1980’li yılların başlarından bu yana yapılan etkili kampanyalar ve tedavide birden fazla ilacın birlikte kullanılması ile 16 milyondan fazla hasta tedavi edilmiş ve hasta sayısı önemli ölçüde azalmıştır.
Lepra basilinin tek kaynağı insandır. Ağız ve burun salgıları ile yakın ve uzun süreli temas sonucu damlacık enfeksiyonu ile bulaşır. Çocuklar hastalığa karşı daha duyarlıdır. Basil çok yavaş çoğalır. Kuluçka süresi 3-12 yıl arasında değişir; ortalama 2-4 yıldır. Belirtilerin görülmesi bazen 25 yılı bulabilir.
Doğal direncin yanında, bebeklik çağında yapılan Verem ( BCG ) aşısı vücut direncini arttırarak Lepra hastalığına yakalanmayı önlemektedir. Bu yüzden BCG aşısının önemi bir kat daha artmaktadır.
2016 yılında dünya genelinde 214 000’ den fazla kişide Lepra görülmüş ve vakaların yarıdan fazlası Hindistan’dan bildirilmiştir. Brezilya ve Endonezya yüksek vaka sayısı olan diğer ülkelerdir. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ)’ ne göre yeni vaka tespit oranı 2016 yılında her 100 000 kişide 2.9 olarak belirlenmiştir.
Ülkemizde Lepra hastalığı bildirimi zorunlu bulaşıcı hastalıklar kapsamında olup halen “Lepra Eradikasyon Programı” uygulanmaktadır. DSÖ lepra için eliminasyonu, hastalık prevalansının 10.000’de 1 vakanın altına indirilmesi olarak tanımlamış olup, ülkemizde de hastalık prevalansı 10,000’de 1 vakanın altındadır. Türkiye’de 2017 yılı itibari ile kayıtlı Lepralı hasta sayısı 605 olup, 2017 yılında yeni tespit edilen vaka sayısı 2’ dir.
Lepra hastalarının tedavi ve takipleri deri ve zührevi hastalıklar kliniklerinde yapılmaktadır. Ayrıca Deri ve Tenasül Hastalıkları Dispanserleri de lepra hastalarının takiplerini yapmaktadır. Hastalığın tedavisinde kullanılan ilaçlar Sağlık Bakanlığı tarafından ücretsiz karşılanmaktadır.
Toplumu Lepra hakkındaki yanlış bilgilerinden arındırmak, Lepralı hastalara karşı takınılması muhtemel yanlış tavırları, bilgisizlik sebebiyle oluşan korkuları ortadan kaldırarak, hastalığın erken teşhis edilmesini sağlamak amacıyla Ocak ayının son Pazar günü Dünya Lepra Günü ve takip eden hafta Lepra Haftası olarak belirlenmiştir.
Haftanın diğer bir amacı Lepralı hastaları da topluma kazandırmaktır. Tedavide tıbbi uygulamalarla birlikte hastaların hayata küsmelerini önlemek de büyük önem taşımaktadır. Bu yüzden Lepra tanısı konan kişilerin de toplumumuzun bir parçası olduğunu unutmadan; yeterli anlayış, sevgi ve desteğin gösterilmesi tıbbi tedavideki başarıya katkı sağlayacaktır.
Afyonkarahisar
Sağlık Müdürlüğü