Bronş dediğimiz akciğer içi hava yollarının süreğen, iltihabi bir hastalığı olan astım; tekrarlayan nefes darlığı, hırıltı, göğüste baskı hissi ve öksürük yakınmaları ile kendini gösterir. İltihap, alerjiye veya sık geçirilen enfeksiyonlara bağlı gelişebilir. Astımda: Havayolları iltihaplı, şiş ve kızarıktır; iltihaba bağlı olarak daralmıştır ve aşırı duyarlılık (sigara dumanı, parfüm, yemek vb. diğer kokulara karşı aşırı tepki vererek kasılıp bronşların daralması ) vardır.
Kişiden kişiye farklılık gösterebilen astım belirtileri, aynı kişide zamanla değişiklik de gösterebilmektedir. Hastaların birçoğunda astımla birlikte alerjik rinit (saman nezlesi, alerjik nezle), sinüzit, alerjik konjonktivit (göz alerjisi), egzama gibi hastalık hikayelerine de rastlanmaktadır. Astım ataklarının çoğu gecenin ilerleyen saatlerinde ve sabaha karşı ortaya çıkmakta; ancak astımı tetikleyen faktörlerle (alerjen, soğuk hava, kirli hava, sigara dumanı) karşılaşma anında da ataklar gelişmektedir. Şiddeti sadece hafif bir öksürükten, yoğun bakıma yatmayı gerektirecek ciddi solunum yetersizliğine kadar çok geniş bir yelpaze gösteren ataklar kendiliğinden gerileyebilir ya da geçebilir; ancak hasta çoğu kez astım ilaçlarını kullanarak rahatlar.
Bütün dünyada her etnik ve yaş grubundan, farklı sosyoekonomik yapıda 300 milyon kadar insanı etkileyen astım; Ülkemizde yaklaşık her 12-13 erişkinden biri ve 7-8 çocuktan birinde görülmektedir. Görülme sıklığı yaşam ve çevre koşullarının değişmesine bağlı olarak artmakta olup, bütün dünyada astımdan yıllık ölümlerin 250.000 kişi olduğu tahmin edilmektedir.
Güncel verilere göre ülkemizde üçüncü basamak sağlık kuruluşlarına başvuran astımlılarda dahi tam kontrol oranı %22 bulunmuştur. Halen 4 astımlıdan biri yılda bir kez astım krizi nedeniyle acil servise başvurmaktadır. Astım kontrolünü güçleştiren etkenler arasında ilaçların doğru ve düzenli kullanılmaması dışında, sigara dumanı vb. tetikleyicilere maruz kalmak ve obezite sayılabilir. Ülkemizde astımlı hastaların %10’undan fazlasının halen sigara içmekte olduğu ve %30-40’nın obez olduğu bildirilmiştir. Sigarayı bırakmanın ve obez hastaların kilo vermesinin astımın kontrolünü kolaylaştırdığı gösterilmiştir.
Astım tedavisinin amacı hastalığı kontrol altına almak ve oluşan iyilik halinin devamını sağlamaktır. Uygun ilaç tedavisi ve astım hastalarının eğitimi ile hastalık kontrol altına alınabilir ve astımlılar yaşamlarına hastalık nedeni ile kısıtlanmadan devam edebilirler. Kontrol altında olan bir astım hastası; gündüzleri genelde atak yaşamaz, gece atak nedeniyle uykusu bölünmez, hızlı etkili nefes açıcı ilaçlara daha az gereksinim duyar, nefes ölçümleri normal düzeylerde seyreder ve günlük işlerini engellenmeden yapabilir. Kesin tedavisi olmamasına rağmen kontrol altına alınarak, hastaların günlük aktivitelerini rahatça yapabildikleri ve kaliteli bir yaşam sürebildikleri Astım konusuna dikkat çekip farkındalığı arttırmak amacıyla Dünya Sağlık Örgütü tarafından her yıl Mayıs Ayı’nın ilk Salı günü Dünya Astım Günü olarak belirlenmiştir. Bu vesileyle, hemen hemen bütün hastalıkların sebepleri arasında yer alan sigara ve obeziteden uzak durulmasını tavsiye ediyor; kendilerinde yukarıda saydığımız ataklar benzeri şikayeti olan herkesi sağlık kurum ve kuruluşlarımıza davet ediyor; herkesin rahat nefes alabildiği, sağlıklı bir hayat geçirmesini diliyorum.
Uzm.Dr.Serhat KORKMAZ
İl Sağlık Müdürü
